Refleksje w drodze do Kijowa
Późna wiosna na Ukrainie jest piękna. Po minięciu bużańskiej granicy wyszło słońce i zieleń pokazała się we wszystkich możliwych odcieniach; dominowały soczyście jasne młode liście. Na poboczach kwitły polne kwiatki. Wiele razy pokonywałem tę trasę w różne pory roku i przy różnej pogodzie. Jeździłem tędy w nocy i w środku dnia, ale tak ładnie nie było tu nigdy.
Wielogodzinna samotna droga samochodem niemal wymusza przemyślenia i ściąga uwagę na mijane krajobrazy i ludzi. Jakże tu spokojnie i jak typowo. Ukraińska wieś: kobieta z motyką na rowerze, przy drodze na kupującego czeka worek ziemniaków na obdrapanym taborecie, na ławeczce przed domem siedzą dwie staruszki w chustkach na głowach, na szerokim poboczu mężczyzna w moim wieku kosi trawę. Ani śladu wojny. Nie ma na nią miejsca.
To jednak nieprawda. Z poboczy wchodzą na drogę polowe umocnienia; W razie potrzeby mogą przegrodzić jezdnię i zablokować ruch. Część z nich jest większymi blok-postami na których żołnierze z uwagą, bez znudzenia i rutyny sprawdzają przejeżdżających. Najczęściej jednak to tylko niewielkie konstrukcje z worków z piaskiem, betonowych bloków i drewnianych żerdzi. Przykryte siatkami maskującymi uzyskują jednolitą bryłę. To właśnie te nienaturalne bryły wyrosłe przy drodze i na niej, są tak sztuczne – tak bardzo nie pasują do bujnej wiosny. Poczucie nierealności i nieprzystawania do siebie tych światów jest dojmujące. Te wszystkie wojskowe konstrukcje to „błąd w Matriksie”, coś czego nie powinno tu być.
Z samochodowego radia kojąco płynie audycja „Radia Relaks” – radia dla emerytów, którym świeci słońce nawet podczas burzy. Jednak fala radiowa ucieka. Szukam czegoś innego – z dala od dużych miast nie jest tego wiele. Przeskakuję na różne stację i wszędzie wojna. Na poboczach co jakiś czas patriotyczny bilbord. Zapamiętałem ten z modlącym się żołnierzem. Jeden z wojskowych kapelanów powiedział mi kiedyś, że na wojnie nie ma niewierzących…
Pospawane „iżaki” na poboczach. Wojna robi się na tyle dominująca, że to wiosna ze swoim cielęcym optymizmem zdaje się być wypaczeniem rzeczywistości. Te dwa światy nie pasują do siebie, ale który jest normą? Bardzo bym chciał żeby ten pierwszy, znam jednak historię i wiem, że jest ona zbudowana z wojennej pożogi.
Po wielu godzinach zbliżam się wreszcie do Kijowa. Ten odcinek znam najlepiej. Może jednak powinienem powiedzieć „znałem”. Ukraińskiego typu dwupasmówka, jest główną arterią z Kijowa na zachód. Toczyły się o nią ciężkie walki. Z miejsc zdobytych przez Rosjan, najdalej wysunięty na zachód był Makarów. Przed wojną nie zwracałem na niego uwagi. Gdy wojna wybuchła, siedząc bezpiecznie w Warszawie bezradnie przyglądałem się internetowym mapom pokazującym jak Makarów przechodził z rąk do rąk. Potem u dominikanów w Warszawie była zbiórka na odbudowę domów w Makarowie. Obawiałem się co tam zobaczę.
Tu też wiosna pokazała swoją siłę, ale nie mogła ukryć zniszczeń. Od Makarowa aż do samej ukraińskiej stolicy były one naprawdę duże. Przy spalonym czołgu nie zatrzymałem się – „okupowali” go inni robiący zdjęcia. O wiele większe wrażenie wywarła na mnie poniszczona drogowa infrastruktura: porozbijane kładki dla pieszych i ścianki dźwiękochłonne, powyginane bariery i popalone stacje benzynowe. W tej smutnej scenerii trwało jednak uparte życie – tym razem ludzkie. W kilku miejscach grupy pracowników drogowych strzygły ową rozpasaną wiosenną trawę, a ekipa remontowa naprawiała barierki. To oni mnie przekonali ostatecznie: To wojna nie pasuje do wiosny – do świata pokoju, a nie odwrotnie.
Narzekamy na cywilizację konsumpcji, na nasz pościg za dobrami materialnymi, ale jeśli alternatywą jest szaleństwo zniszczenia i śmierci, to ja zdecydowanie wybieram chodzenie po galeriach handlowych (może jednak alternatywa jest nie tylko taka?).
Paradoks o którym myślałem jeszcze w Polsce: Rosjanie rabują okupowane ukraińskie miejscowości, ale żeby tego dokonać muszą używać wojskowego sprzętu wielokrotnie droższego od majątku zrabowanego ukraińskim cywilom. Czy nie prościej zamiast kupować narzędzia wojny kupić buriackim czołgistom pralki, które tak chętnie wywozili na pancerzach swoich pojazdów? Chyba więcej od tej pralki czy bojlera warte było wypalone przez czołg paliwo.
Gdy postanowiłem opisać moje przemyślenia na zdjęcia do tekstu było już za późno. Zrobiłem kilka, ale gdy je obejrzałem to nie dostrzegłem aż tak silnego napięcia między dwoma światami – ale przecież tak naprawdę było ono tylko w mojej głowie. A spalony czołg? Odnalazłem inny w centrum Kijowa. Stał tam symbolizując to, że wojnę można zatrzymać.
Przed oknem kijowskiego mieszkania mam piękne bzy. Łudziłem się… ale kiedy dojechałem to okazało się, że już przekwitły…